مرور آیین های چندصدساله عزاداری در مازندران

دسته روی

دسته روی که در اغلب استان‌های دیگر نیز همچون مازندران با ویژگی‌ها و برنامه‌های خاص آن منطقه برگزار می‌شود، در گونه‌های متفاوتی از سینه زنی، زنجیرزنی، شام غریبان و مراسم قوم بنی اسد در مازندران دیده می‌شود.

مراسم شام غریبان در مازندران در غروب عاشورا و در میان سوگواری مردم برگزار می‌شود؛ مردمی که دو دسته شده‌اند و با شمع‌هایی روشن در خیابان‌ها نوحه خوانی می‌کنند. قوم بنی اسد، مراسم خاص تری در سنت مازندرانی هاست که حضور پررنگ زنان را می‌توان از ویژگی‌های اصلی آن دانست.

این مراسم حماسی که سه روز بعد از عاشورا برگزار می‌شود، عزاداری کردن برای شهیدان کربلاست. قوم بنی اسد در آمل، روز پس از عاشورا برگزار می‌شود و تلاش می‌کند وقایع کربلا را به تصویر بکشد. جمع زنان در حال ابراز ناراحتی و پشیمانی از یاری نکردن حضرت با بیل وارد این منطقه می‌شوند تا شهدای کربلا را دفن کنند.

کرنازنی

یکی دیگر از آئین‌های ویژه مازندرانی در سوگواری حسینی، کرنازنی است که ساکنان غرب مازندران و گیلان آن را انجام می‌دهند اما رامسر شهری است که روستاهای آن بیشتر به انجام این آئین شهرت دارد و در مناطق دیگر تقریباً در حال از بین رفتن است.

صدای کرنا برای مردم این مناطق، نشانه آغاز ماه محرم و برپایی مراسم عزا و نوحه است و به نوعی مردم را به حضور در مراسم یادبود و سوگواری شهدای کربلا دعوت می‌کند. دسته‌های کرناچی ها در این مراسم، دو سر گروه و پنج تا هفت نفر کرناچی را تشکیل می‌دادند. این کرناچیان گاهی اوقات بیرون از مساجد و در صدر هیأت‌ها و در مراسم دسته روی حرکت می‌کردند.

شبیه خوانی و پرده خوانی

مراسم تعزیه یا «شبیه خوانی» نیز همچون دیگر شهرهای ایران در مناطق مختلف مازندران نیز اجرا می‌شود که برگرفته از سنت‌ها و باورهای مردم این خطه است و مفاهیمی از آنچه در کربلا رخ داد را به نمایش می‌گذارد.

پرده خوانی نیز به این شکل است که پرده‌هایی پارچه‌ای که صحنه‌هایی از حوادث ظهر عاشورا در آن نقاشی شده را به تصویر می‌کشد و فردی بر روی این پرده اشعاری در توصیف این اتفاقات می‌خواند و مردم عزاداری می‌کنند.

کرب زنی

کرب زنی مازندران، عزاداری سنتی علویان طبرستان را در تاریخ این منطقه به یاد می‌آورند که البته امروز رو به فراموشی رفته است. کرب زنان، تکه چوب‌هایی که بندی به آن متصل است و پشت دست می‌افتد را به دست می‌گیرند و یک جفت کرب که در کف دستان قرار می‌گیرد را با نوحه خوانی این دو را به هم می‌کوبند و هم نوا می‌شوند.

علم‌گردانی

علم‌گردانی یکی از آئین‌های عزاداری حسینی است که در هزارجریب نکا به شکل مختلفی در ایام محرم، انجام می‌شود و شجاعت و بزرگی حضرت عباس را به نمایش می‌گذارد.

منبرکشی

ساری از شهرهایی است که در محلات قدیمی آن، این ایام، مراسمی تحت عنوان منبرکشی انجام می‌شود. منبرهایی که چند روز پیش از اجرای مراسم توسط خادمین منبر سبزپوش شده‌اند، بیرون آورده می‌شوند. زنان در اینجا با نذرها و پارچه‌های سبزشان حاضر می‌شوند و صلوات گویان از زیر منبر رد می‌شوند و پارچه‌های سبزشان را برای ادا شدن نذرشان به منبر گره می‌زنند. تشت پر از گل روی منبر قرار داده شده است که پس از این کار، زنان شمعی درون آن روشن می‌کنند و پس از آن نذرهای خود را از اقلام خوراکی رفته تا پول به خادم منبر می‌دهند تا نذرشان ادا شود.

نخل گردانی

نخل گردانی رسمی عاشورایی با قدمت ۶۰۰ سال است که در روستای نوای شهرستان آمل در روزهای تاسوعا و عاشورا اجرا می‌شود. نخل روستای نوا بزرگ‌ترین نخل مازندران است و هر سال دسته‌های عزاداری را در این روستا همراهی می‌کند.

آئین و رسوم سنتی فراوانی در تاریخ مازندران وجود دارد که از جان فرهنگ و باورهای مردم ریشه گرفته است. آیین‌هایی که برخی از آنها در حال کمرنگ شدن است و برخی دیگر رو به فراموشی می‌رود و باید پیش از دیر شدن، فکری برای احیای این رسومات زیبا و اصیل داشت.

آئین‌های عاشورایی و محرمی هرچه به تاسوعا و عاشورا نزدیک می‌شود، پرشورتر از قبل می‌شود و در این بین کارشناسان و صاحبنظران بر لزوم بهره گیری از فیوضات معنوی ماه محرم و نشر آن در زندگی تاکید می‌کنند.

معارف حسینی را در جامعه نشر دهیم

آیت‌الله محمدباقر محمدی لائینی نماینده ولی فقیه در مازندران با اشاره به فرمایش امام حسین (ع)، تصریح کرد: به فرموده حضرت مرگ عزت‌مندانه از زندگی ذلیلانه به مراتب بهتر و فلسفه قیام عاشورا عدم تسلیم در برابر ذلت یزید است.

نماینده ولی فقیه در مازندران تأکید کرد: شعار «هیهات من الذله» همواره شعار انقلاب اسلامی و ملت ایران بوده و خواهد بود و باید معارف حسینی را در جامعه نشر دهیم.

همزمان با ماه محرم هیئات و کانون‌های مذهبی و دینی برنامه‌های مختلف آئینی را در استان مازندران اجرا می‌کنند تا شور عاشورایی و حسینی همه عالم را فراگیرید.

حجت الاسلام محمد مهدی شریف تبار مدیرکل تبلیغات اسلامی مازندران در گفت وگو با با اشاره به وجود و فعالیت بیش از چهار هزار هیئت مذهبی در استان اظهار کرد: محرم امسال مانند سال‌های گذشته مردم اهتمام ویژه ای برای اقامه عزای حسینی دارند و بیش از چهار هزار هیئت مذهبی به اقامه عزای حسینی می‌پردازند.

وی با بیان اینکه مداحان و ستایشگران و خادمان هیئات برنامه‌هایی را برای پرشورکردن ماه محرم و رنگ و بومی حماسی آن دارند، گفت: قطعاً محرم پرشورتری را داریم و در این میدان هم باید به عنصر مقاومت و حماسه توجه کرد و هم در امر برپایی به پیوست‌های ایمنی و بهداشتی در برپایی مراسم‌ها توجه کنیم.

وی با اشاره به اینکه قیام امام حسین (ع) تا ابد پیروز است، گفت: محرم همراه با حماسه و عزت را رقم زنیم.

در روزهای ماه محرم رسم‌های عزاداری مختلفی در استان مازندران اجرا می‌شود که هر یک برگرفته از عشق و ارادت مردمان این دیار به سالار شهیدان است.